Xạ trị là một trong những phác đồ điều trị ung thư nói chung và với ung thư cổ tử cung thì xạ trị ung thư cổ tử cung được thực hiện như thế nào và người bệnh cần lưu ý những gì để xạ trị mang lại hiểu quả tối đa cũng như hạn chế tác dụng phụ sau xạ trị ? Hãy cùng Khơi Xuân khang Linh đi tìm hiểu qua bài viết sau đây.
Xem thêm:
- Ung thư cổ tử cung nên ăn gì kiêng ăn gì để hỗ trợ điều trị hiệu quả
- [Gải đáp] Siêu âm đầu dò có phát hiện ung thư cổ tử cung không?
- Nên làm gì khi kết quả tầm soát ung thư cổ tử cung bất thường?
Xạ trị ung thư cổ tử cung là gì?
Xạ trị là một trong những phương pháp điều trị bệnh ung thư cổ tử cung phổ biến. Phương pháp này sử dụng bức xạ ion hoá và tia X mang năng lượng cao để phá vỡ tế bào ung thư và ngăn ngừa chúng phát triển.
Trong xạ trị ung thư cổ tử cung có thể lựa chọn: xạ trị ngoài (điều trị từ bên ngoài) hoặc xạ trị trong ung thư cổ tử cung (cấy xạ, dùng chất phóng xạ đặt vào bên trong cổ tử cung).
Thông thường, xạ trị chữa ung thư có thể được lựa chọn sau ca phẫu thuật thất bại và tái phát. Trước khi xạ trị, các bác sỹ có thể thực hiện các xét nghiệm máu với mục đích kiểm tra người bệnh có thiếu máu không. Trong trường hợp bệnh nhân mắc bệnh thiếu máu cần truyền máu trước khi áp dụng phương pháp chữa trị ung thư cổ tử cung này.
Xạ trị chùm tia ngoài (Xạ trị ngoài)
Có thể hiểu xạ trị ngoài cũng gần giống như chụp X quang, nhưng với liều phóng xạ cao hơn. Mỗi đợt điều trị xạ trị chỉ kéo dài vài phút, thậm chí việc đưa bệnh nhân vào vị trí điều trị còn lâu hơn. Xạ trị không gây đau.
Khi xạ trị được áp dụng làm phương pháp điều trị chính của ung thư cổ tử cung, xạ trị ngoài sẽ được kết hợp với hoá trị (còn gọi là hoá xạ trị đồng thời), thường là một liều nhỏ thuốc hoá trị cisplatin hoặc một số loại thuốc hoá trị khác. Xạ trị thường được tiến hành năm ngày một tuần, trong vòng sáu đến bảy tuần. Thuốc hoá trị được tiêm truyền theo lịch suốt đợt điều trị xạ trị. Lịch tiêm truyền thuốc được sắp xếp tùy vào loại thuốc sử dụng.
Xạ trị ngoài có thể tiến hành riêng biệt để điều trị các khu vực ung thư di căn hoặc như phương pháp điều trị chính khi người bệnh không đủ sức điều trị hoá xạ trị đồng thời.
Tác dụng phụ có thể xảy ra của ngoại xạ trị
Các tác dụng phụ có thể xảy ra của ngoại xạ trị bao gồm:
- Mệt mỏi
- Đau dạ dày
- Tiêu chảy hoặc đi phân lỏng (khi xạ trị vùng chậu hoặc vùng bụng)
- Buồn nôn và nôn
- Phản ứng da: Khi tia xạ đi qua da để đến tế bào ung thư, nó có thể phá huỷ các tế bào da, gây kích ứng từ nhẹ, đỏ da trong thời gian ngắn hoặc lột da. Da có thể tiết dịch, dẫn đến viêm nhiễm nên vùng da phơi nhiễm cần được vệ sinh và bảo vệ cẩn thận.
- Viêm bàng quang xạ trị: Tia xạ vào vùng chậu có thể kích ứng bàng quang, gây khó chịu và tiểu nhiều lần.
- Đau âm đạo: Tia xạ có thể làm âm hộ và âm đạo trở nên nhạy cảm và đau đớn, và đôi khi còn gây chảy dịch.
- Thay đổi chu kì kinh nguyệt: Tia xạ có thể ảnh hưởng đến buồng trứng, dẫn đến thay đổi kinh nguyệt, hay thậm chí là mãn kinh sớm.
- Giảm các yếu tố trong máu: Thiếu máu (giảm hồng cầu) gây mệt mỏi, thiếu hồng cầu tăng nguy cơ nhiễm trùng nghiêm trọng là hai trong số các ví dụ về tác dụng phụ của xạ trị lên các yếu tố trong máu.
- Khi hoá trị được tiến hành kèm xạ trị, các yếu tố trong máu có xu hướng giảm nhiều hơn, sự mệt mỏi và buồn nôn cũng tăng lên. Những tác dụng phụ này thường cải thiện trong vài tuần sau khi ngừng trị liệu.
Mặt khác, các tác dụng phụ kéo dài của ngoại xạ trị cũng có thể xảy ra, các tác dụng phụ này sẽ được liệt kê ở phần dưới.
Xạ trị chùm tia trong (Xạ trị trong)
Xạ trị trong là phương pháp đặt một nguồn phóng xạ vào trong hoặc đến gần vị trí của ung thư, với phóng xạ vào cơ thể trong thời gian ngắn. Phương pháp xạ trị trong thường dùng nhất cho ung thư cổ tử cung được gọi là xạ trị trong khoang, với nguồn phóng xạ được đặt vào một thiết bị trong âm đạo (đôi khi trong cổ tử cung). Phương pháp này được dùng kèm xạ trị ngoài như một phần điều trị chính cho ung thư cổ tử cung.
Có hai loại xạ trị trong bao gồm:
- Xạ trị trong suất liều thấp được hoàn thành trong vài ngày. Trong suốt khoảng thời gian này, người bệnh phải nằm trên giường phòng nội trú đơn với các thiết bị nhằm giữ vật chất phóng xạ đúng chỗ. Trong quá trình điều trị, nhân viên y tế sẽ chăm sóc cho người bệnh, nhưng cũng dự phòng tối thiểu phơi nhiễm phóng xạ cho chính họ.
- Xạ trị trong suất liều cao là thủ thuật ngoại trú được thực hiện nhiều đợt khác nhau (thường cách ít nhất một tuần). Mỗi lần trị liệu, vật chất phóng xạ được đặt vào và lấy ra trong vòng vài phút. Lợi thế của xạ trị trong suất liều cao là người bệnh không cần phải lưu viện hay nằm yên một chỗ trong thời gian dài.
Đối với những người bệnh đã cắt bỏ tử cung, vật chất phóng xạ sẽ được đặt vào một thiết bị dạng hình ống trong âm đạo.
Đối với người bệnh vẫn còn tử cung, vật chất phóng xạ sẽ được đặt trong một ống nhỏ (tandem) và đưa vào tử cung, kèm theo thiết bị hình tròn (ovoids) đặt gần cổ tử cung. Một cách khác được gọi là tandem và vòng, với một đĩa nắm hình tròn được đặt gần tử cung. Tuỳ thuộc vào loại bệnh lý mà phương pháp xạ trị trong được chọn lựa.
Có hai loại xạ trị áp sát cổ tử cung:
Liệu pháp xạ trị liều thấp (LDR) được tiến hành trong vài ngày. Trong thời gian này, bệnh nhân nằm trên giường trong một phòng riêng tại bệnh viện với các dụng cụ giữ chất phóng xạ tại chỗ. Trong khi xạ trị đang được tiến hành, nhân viên y tế sẽ chăm sóc cho bạn, nhưng cũng có biện pháp phòng ngừa để giảm bớt phơi nhiễm bức xạ của chính họ.
Liệu pháp xạ trị liều cao (HDR) được thực hiện ngoại trú tại bệnh viện (thường cách nhau ít nhất một tuần). Đối với mỗi đợt điều trị liều cao, chất phóng xạ được đưa vào trong vài phút và sau đó loại bỏ. Ưu điểm của điều trị HDR là bạn không phải ở lại bệnh viện hoặc nằm yên trong thời gian dài.
Đối với điều trị ung thư cổ tử cung ở những phụ nữ đã phẫu thuật cắt tử cung, chất phóng xạ được đặt trong một ống trong âm đạo.
Đối với điều trị cho một phụ nữ vẫn còn tử cung, chất phóng xạ có thể được đặt trong một ống kim loại nhỏ đi vào tử cung, cùng với các kim loại tròn nhỏ (ovoids) được đặt gần cổ tử cung.
Tác dụng phụ trong thời gian ngắn của xạ trị trong
Đối với xạ trị trong, bởi vì phóng xạ chỉ được phát trong thời gian ngắn, nên tác động chính của phóng xạ sẽ tập trung vào cổ tử cung và thành âm đạo. Tác dụng phụ thường gặp nhất là kích ứng âm đạo, khi âm đạo bị đỏ và đau, có hoặc không dịch tiết ra. Âm hộ cũng có thể gặp vấn đề tương tự.
Xạ trị trong cũng gây ra nhiều tác dụng phụ tương tự xạ trị ngoài, như mệt mỏi, tiêu chảy, buồn nôn, kích thích bàng quang và giảm các yếu tố trong máu. Thường thì nội xạ trị được tiến hành ngay sau ngoại xạ trị, trước khi các tác dụng phụ giảm đi, nên rất khó để biết tác nhân gây tác dụng phụ.
Tác dụng phụ dài hạn của xạ trị
- Hẹp âm đạo: Cả nội xạ trị và ngoại xạ trị đều gây hình thành sẹo mô âm đạo, vốn là nguyên nhân gây hẹp âm đạo, giảm khả năng co giãn hoặc làm âm đạo ngắn hơn, gây đau đớn khi quan hệ tình dục.
Phụ nữ có thể ngăn ngừa vấn đề này bằng cách làm giãn thành âm đạo nhiều lần một tuần, bằng cách quan hệ tình dục hoặc sử dụng dụng cụ làm giãn âm đạo (là một ống nhựa hoặc cao su đặt trong làm giãn âm đạo). - Khô âm đạo: Khô âm đạo và đau khi quan hệ tình dục có thể là tác dụng phụ lâu dài do cả nội và ngoại xạ trị. Estrogen bôi tại chỗ giúp làm giảm khô âm đạo và những thay đổi của nội mạc âm đạo, đặc biệt khi phóng xạ vào vùng chậu phá huỷ buồng trứng gây mãn kinh sớm. Liệu pháp nội tiết điển hình như bôi trực tiếp vào âm đạo và hấp thụ vào vùng kín có các dạng như gel, kem, vòng nội tiết và dạng viên đặt, hơn là đường uống.
- Yếu xương: Phóng xạ vào vùng chậu có thể làm yếu xương, dẫn đến gãy xương. Thường thấy nhất là gãy xương hông, và có thể xảy ra từ hai đến bốn năm sau nhiễm xạ. Người bệnh được khuyến cáo làm xét nghiệm đo mật độ xương để theo dõi nguy cơ gãy xương.
- Sưng chân, một chân hoặc cả hai: Nếu các hạch bạch huyết vùng chậu được điều trị bằng phóng xạ, nó có thể dẫn đến các vấn đề thoát dịch ở chân. Điều này có thể gây ra phù bạch huyết, là tình trạng sưng nặng của chân do sự tích lũy dịch.
Chi phí xạ trị ung thư cổ tử cung là bao nhiêu?
Đây là điều luôn nhận được nhiều sự quan tâm của chị em khi bị ung thư cổ tử cung. Chi phí của phương pháp xạ trị ung thư cổ tử cung không cố định cho mỗi cơ sở y tế, nhưng dao động trong khoảng giá như sau:
- Xạ trị bằng máy gia tốc tuyến tính khoảng 500.000 nghìn/ 1 ngày
- Xạ trị bằng máy gia tốc có điều biến khoảng 1.600.000 nghìn/ 1 ngày
- Xạ trị áp sát liều cao khoảng 5.100.000 VNĐ/ 1 lần.
Theo các bác sĩ chuyên khoa, chi phí xạ trị ung thư cổ tử cung giữa các bệnh nhân là không giống nhau phụ thuộc vào các yếu tố sau:
- Giai đoạn của bệnh: tùy thuộc vào từng giai đoạn bệnh, bác sĩ sẽ chỉ định phác đồ điều trị khác nhau, do đó chi phí xạ trị ung thư cổ tử cung cũng khác nhau.
- Thể trạng bệnh nhân, tình trạng sức khỏe: đối với các bệnh nhân lớn tuổi có sức đề kháng yếu hoặc cơ thể suy kiệt buộc phải sử dụng kết hợp các loại dịch vụ khác và thuốc uống hỗ trợ giúp cơ thể dễ dàng tiếp nhận xạ trị. Vì vậy, chi phí sẽ lớn hơn.
Sau khi được thăm khám và xếp giai đoạn, bác sĩ sẽ hội chẩn chính xác hơn và đưa ra mức chi phí tương ứng với tình trạng cụ thể của bệnh nhân. Chi phí điều trị ung thư nào cũng vậy, chi phí phải chi trả là khá cao, bởi vậy bệnh nhân và người thân cần chuẩn bị tâm lý cùng kinh phí điều trị trước.
Chăm sóc bệnh nhân sau xạ trị ung thư cổ tử cung
Lên kế hoạch chăm sóc bênh nhân sau xạ trị giúp nâng cao sức đề kháng, giảm tác dụng phụ xạ trị đóng vai trò quan trọng, giúp cơ thể người bệnh thích ứng với phương pháp điều trị cao nhất, đủ sức khỏe cho các đợt xạ trị tiếp theo.
Kế hoạch chăm sóc bệnh nhân sau xạ trị là sự phối hợp giữa cả người bệnh và người chăm sóc bao gồm:
- Ở tại các vùng da điều trị, chúng thay đổi màu sắc, tuy nhiên, không được tự ý dùng bất kì một loại thuốc bôi nào khi chưa tham khảo ý kiến của bác sĩ.
- Tránh mặc đồ bó sát và có thể tiếp xúc với không khí nhưng tránh tiếp xúc với ánh nắng mặt trời tại vùng đó.
- Xây dựng chế độ dinh dưỡng khoa học: Bất cứ bệnh nhân ung thư nào thì việc bổ sung các chất cần thiết đó vai trò quan trọng giúp nhanh phục hồi sức khỏe. Vậy người xạ trị nên ăn gì?
- Người bệnh sau xạ trị được khuyên nên ăn đầy đủ các nhóm chất béo, chất xơ, vitamin, tinh bột, khoáng chất. Có thể bổ sung thêm các thực phẩm có chứa chất oxy hóa đẩy lùi sự xâm lấn của tế bào ung thư cổ tử cung.
- Tích cực tập luyện: Sau các đợt xạ trị tuy rất mệt mỏi, nhưng theo các bác sĩ, người bệnh nên cố gắng vận động nhiều nhất có thể. Người bệnh sau các đợt xạ trị nên vận động đi lại nhẹ nhàng giúp tinh thần thoải mái hơn và tốt cho sức khỏe.
- Giữ tinh thần lạc quan, yêu đời, tư tưởng thoải mái, nghỉ ngơi ngủ đủ giấc sẽ giúp thư thái đầu óc, ăn uống ngon miệng hơn.
- Sau xạ trị, trong vài tháng đầu người bệnh không nên quan hệ vợ chồng. Người chồng nên động viên, chăm sóc sức khỏe, thông cảm cho vợ.
- Thăm khám và đều đặn thực hiện các xét nghiệm cần thiết thường xuyên để kịp thời phát hiện bất kì một bất thường nào để đối phó kịp thời,…
- Sử dụng GHV KSOL hỗ trợ điều trị, giảm tác dụng phụ hóa xạ trị, kiểm soát và phòng tái phát bệnh.
Mách bạn: Để cân bằng nội tiết tố nữ, chống lão hóa cái thiện sức khỏe, sắc đẹp, sinh lý nữ và dự phòng ung bướu Th.s. Ds. Nguyễn Thị Vũ Thành khuyên chị em nên sử dụng Khơi Xuân khang Linh hàng ngày để chăm sóc và bảo vệ sức khỏe chính mình hoặc liên hệ Hotline: 0962.686.808 để được tư vấn sức khỏe miễn phí
