Suy buồng trứng là một bệnh lý với triệu chứng diễn biến âm thầm khó nhận biết và đôi khi bị nhầm lẫn với mãn kinh ở phụ nữ. Bài viết này Khơi Xuân Khang Linh sẽ giúp chị em hiểu rõ hơn về suy buồng trứng nhé!
Suy buồng trứng là gì?
Suy buồng trứng sớm là tình trạng chức năng bình thường của buồng trứng bị mất đi trước tuổi 40. Suy buồng trứng dẫn đến không sản xuất số lượng bình thường hormone estrogen hoặc không thể rụng trứng hàng tháng.
Suy buồng trứng sớm đôi khi bị nhầm lẫn với mãn kinh sớm, nhưng đây là 2 tình trạng không giống nhau . Phụ nữ bị suy buồng trứng sớm có thể có kinh nguyệt không đều hoặc thường xuyên trong nhiều năm và vẫn có thể có thai. Phụ nữ mãn kinh sớm không thể có thai.
Nguyên nhân nào dẫn đến suy buồng trứng
Có nhiều nguyên nhân có thể dẫn đến suy buồng trứng như các bệnh về nhiễm sắc thể, di truyền, hoặc các bệnh lý tự miễn.
Tuy nhiên, nguyên nhân chính dẫn đến suy buồng trứng là việc suy giảm hormone estrogen. Hormone estrogen suy giảm có thể do những nguyên nhân sau:
- Rối loạn kinh nguyệt trong thời gian dài khiến cho lượng kinh nguyệt không ổn định.
- Lạm dụng các chất kích thích như thuốc lá, rượu bia, café, cocain,… ảnh hưởng rất nhiều đến việc sản sinh hormone.
- Viêm nhiễm các bộ phận sinh dục từ các loại vi khuẩn, nấm, virus.
- Việc cắt bỏ một bên buồng trứng hay vòi trứng,… trong điều trị tác động đến cơ thể.
- Đặc biệt là tình trạng nạo phá thai một cách bừa bãi dẫn tới buồng trứng bị tác động dẫn đến các nội tiết tố bị rối loạn.
Ngoài ra, việc giảm cân quá mức cùng tình trạng căng thẳng lâu dần gây ra rối loạn chức năng thần kinh thực vật, ảnh hưởng đến sự điều tiết nội tiết trong cơ thể dẫn đến suy giảm chức năng buồng trứng, giảm hormon estrogen.
Đối tượng yếu tố nguy cơ cao
Những đối tượng sau có nguy cơ mắc bệnh trứng cao hơn người bình thường:
- Tuổi tác: suy buồng trứng tăng mạnh ở độ tuổi 35 và 40 tuổi.
- Trong gia đình bạn đã từng có người suy buồng trứng thì nguy cơ bạn mắc suy buồng trứng cũng cao hơn người khác.
Dấu hiệu nhận biết suy buồng trứng
Phụ nữ bị suy buồng trứng nguyên phát hoặc suy buồng trứng sớm thường bị vô kinh hoặc ra máu không đều và thường có triệu chứng hoặc dấu hiệu thiếu hụt estrogen như loãng xương, viêm âm đạo do teo, giảm ham muốn tình dục.
Ngoài ra, cũng có thể có những thay đổi trong tâm trạng, có thể bị trầm cảm.
Buồng trứng thường nhỏ và hầu như không thể sờ thấy được nhưng đôi khi bị to ra, thường khi nguyên nhân là do rối loạn miễn dịch.
Phụ nữ cũng có thể có các triệu chứng và dấu hiệu của rối loạn nguyên nhân như các triệu chứng rối loạn trong hội chứng Turner, khuyết tật về trí tuệ, các đặc điểm rối loạn hình thái, chứng tự kỷ do hội chứng Fragile X, hiếm khi, tụt huyết áp khi đứng, tăng sắc tố, giảm lông nách và xương mu do suy thượng thận.
Nếu không được điều trị kịp thời bằng estrogen thì sẽ dẫn đến nguy cơ bị sa sút trí tuệ, bệnh Parkinson, và bệnh mạch vành sẽ tăng lên.
Nếu suy giảm buồng trứng nguyên phát do rối loạn tự miễn dịch, phụ nữ có nguy cơ bị suy giảm chức năng tuyến thượng thận nguyên phát tiềm ẩn có thể đe dọa đến tính mạng (bệnh Addison).
Phân loại suy buồng trứng
Suy buồng trứng nguyên phát được phân loại dựa trên các dấu hiệu lâm sàng và nồng độ FSH huyết thanh:
- Tình trạng suy buồng trứng nguyên phát kín đáo : vô sinh không rõ nguyên nhân và nồng độ FSH huyết thanh cơ bản ở mức bình thường.
- Tình trạng suy buồng trứng nguyên phát sinh hoá: vô sinh không rõ nguyên nhân và nồng độ FSH huyết thanh cơ bản tăng.
- Suy giảm buồng trứng nguyên phát rõ ràng: Chu kỳ kinh nguyệt không đều và nồng độ FSH huyết thanh cơ bản tăng.
- Suy buồng trứng sớm: Thời kỳ không thường xuyên hoặc thỉnh thoảng trong nhiều năm, khả năng mang thai, và nồng độ FSH huyết thanh cơ bản tăng cao.
- Mãn kinh sớm: Vô kinh, vô sinh vĩnh viễn, và sự cạn kiệt hoàn toàn của nang noãn nguyên thủy.
Chẩn đoán suy buồng trứng
- Xét nghiệm nồng độ FSH và estradiol
- Xét nghiệm chức năng tuyến giáp, đường huyết khi đói, điện giải đồ và creatinin.
- Ngoài ra, có thể thực hiện các xét nghiệm di truyền.
Suy buồng trứng nguyên phát được nghi ngờ ở phụ nữ < 40 với triệu chứng vô sinh không thể giải thích được, bất thường về kinh nguyệt hoặc triệu chứng thiếu hụt estrogen.
Xét nghiệm mang thai được thực hiện, và nồng độ FSH huyết thanh và estradiol được đo hàng tuần trong 2-4 tuần; nếu mức FSH cao (> 20 mIU / mL, nhưng thường > 30 mIU / mL) và estradiol mức thấp (thường là < 20pg / mL), tình trạng suy buồng trứng được xác nhận. Sau đó, các xét nghiệm tiếp theo được thực hiện dựa trên nguyên nhân bị nghi ngờ.
Vì hóc môn kháng mullerian được sản xuất chỉ ở những nang noãn nhỏ nên nồng độ trong máu của hóc môn này đã được sử dụng để chẩn đoán giảm trữ lượng buồng trứng. Nồng độ bình thường là từ 1,5 đến 4,0 ng / ml. Nồng độ rất thấp cho thấy giảm trữ lượng buồng trứng. Đánh giá khả năng sinh sản qua nội tiết sẽ sử dụng nồng độ hóc môn kháng müllerian để dự đoán những phụ nữ nào có thể phản ứng kém với các loại thuốc hỗ trợ sinh sản và nói chung những cặp vợ chồng này ít thành công hơn trong điều trị sinh đẻ.
Tư vấn di truyền và xét nghiệm FMR1 đột biến sớm được chỉ ra nếu phụ nữ có tiền sử gia đình bị suy buồng trứng nguyên phát hoặc có khuyết tật trí tuệ, run hoặc mất ngủ. Nhiễm sắc thể đồ được xác định nếu phụ nữ bị suy giảm hoặc suy buồng trứng được xác định < 35 tuổi hoặc nếu đột biến sớm FMR1 bị nghi ngờ.
Nếu karyotype bình thường hoặc nếu nghi ngờ nguyên nhân tự miễn dịch, xét nghiệm đối với huyết thanh tuyến thượng thận và kháng thể chống lại 21 hydroxylase (kháng thể thượng thận) được thực hiện.
Nếu nghi ngờ nguyên nhân tự miễn dịch, các xét nghiệm để tìm suy tuyến giáp tự miễn được thực hiện; chúng bao gồm đo nồng độ các hóc môn kích thích tuyến giáp (TSH), thyroxine (T4), và các kháng thể kháng thyroid-peroxidase và kháng thyroglobulin.
Nếu nghi ngờ suy thượng thận, đo nồng độ cortisol buổi sáng hoặc test kích thích adrenocorticotropic (ACTH) có thể khẳng định chẩn đoán.
Các xét nghiệm khác về rối loạn chức năng tự miễn dịch cần được thực hiện; chúng bao gồm CBC, ESR, và đo nồng độ kháng thể kháng nhân và yếu tố dạng thấp.
Đo mật độ xương nếu phụ nữ có các triệu chứng hoặc dấu hiệu thiếu oestrogen.
Suy buồng trứng có có con được không?
Các nghiên cứu chỉ ra rằng, có 5-10% số phụ nữ được chẩn đoán suy buồng trứng sớm vẫn có thể thụ thai một cách tự nhiên nếu phát hiện sớm và điều trị kịp thời.
Và có 50% phụ nữ bị suy buồng trứng sớm vẫn có hoạt động buồng trứng (không liên tục và khó dự đoán trước) nhiều năm sau khi được chẩn đoán bệnh.
Phương pháp điều trị suy buồng trứng
Điều trị bằng Estrogen
Giúp ngăn ngừa chứng loãng xương, giảm nóng ran và các triệu chứng khác của sự thiếu hụt estrogen, điều quan trọng để thay thế estrogen buồng trứng đã ngừng sản xuất. Estrogen là hormone thường theo quy định với progesterone. Thêm progesterone bảo vệ niêm mạc tử cung từ những thay đổi tiền ung thư gây ra bởi estrogen. Sự kết hợp của kích thích tố có thể khiến bị chảy máu âm đạo một lần nữa, nhưng nó sẽ không phục hồi chức năng buồng trứng.
Có thể dùng estrogen ở dạng viên, gel hoặc miếng dán.
Ở phụ nữ lớn tuổi hơn, điều trị estrogen lâu dài có liên quan đến tăng nguy cơ bệnh tim mạch và ung thư vú.
Bổ sung Canxi và vitamin D.
Bổ sung Canxi và vitamin D để ngăn ngừa loãng xương. Bác sĩ có thể tư vấn cho để kiểm tra mật độ xương được thực hiện trước khi bắt đầu bổ sung để có một số ý tưởng về đường cơ sở mật độ xương đo lường.
Bổ sung 600 đơn vị quốc tế (IU) vitamin D mỗi ngày cho người lớn tuổi từ 19-70. Đối với người lớn tuổi hơn 71, đề nghị tăng đến 800 IU/ngày. Đối với phụ nữ từ 19 đến 50, các khuyến nghị là 1.000 mg canxi (mg)/ngày, và 1.200 mg mỗi ngày cho phụ nữ tuổi 51 trở lên.
Biến chứng có thể gặp phải nếu không được điều trị
Nếu không được điều trị kịp thời suy buồng trứng, phụ nữ có thể gặp phải những biến chứng như sau:
- Khô âm đạo, ra mồ hôi đêm, mệt mỏi, và thay đổi tâm lý do thiếu hụt estrogen.
- Loãng xương, thường gặp ở phụ nữ trẻ. Phụ nữ có suy buồng trứng sớm có tỷ lệ gãy xương do loãng xương cao.
- Suy giảm chức năng nội mô, tăng tỷ lệ mắc các bệnh tim mạch.
- Suy giảm ham muốn tình dục.
- Suy giảm trí nhớ: Một số nghiên cứu cho thấy rằng phụ nữ dưới 43 tuổi, đã cắt cả 2 buồng trứng và không được điều trị thay thế estrogen có gia tăng nguy cơ mất trí nhớ và suy giảm nhận thức.
Nên có lối sống như thế nào để phòng suy buồng trứng
Việc có lối sống phù hợp là rất quan trọng để phòng bệnh suy buồng trứng:
- Tăng cường bổ sung các loại thực phẩm có chứa hormone sinh dục nữ như isoflavone, estrogen có trong: Đậu nành, các chế phẩm từ đậu nành, mè, đu đủ, trái anh đào, …
- Tránh bị căng thẳng, quá áp lực, thay vào đó nên thư giãn, để tinh thần luôn được thoải mái.
- Để đời sống tình dục được cải thiện có thể áp dụng một số biện pháp giúp hỗ trợ và kích thích khi quan hệ như chất bôi trơn, thay đổi các tư thế quan hệ, …
- Rèn luyện thể dục đều đặn hàng ngày với cường độ vừa phải.
- Khám phụ khoa định kỳ 6 tháng/lần để có thể phát hiện sớm và điều trị suy buồng trứng.
Mách bạn: Để cân bằng nội tiết tố nữ, chống lão hóa cái thiện sức khỏe, sắc đẹp, sinh lý nữ và dự phòng ung bướu Th.s. Ds. Nguyễn Thị Vũ Thành khuyên chị em nên sử dụng Khơi Xuân khang Linh hàng ngày để chăm sóc và bảo vệ sức khỏe chính mình.
Nếu nhận thấy có những triệu chứng trên của suy buồng trứng chị em nên đến ngay cơ sở y tế có chuyên môn để được khám và điều trị kịp thời, tránh những biến chứng đáng tiếc xảy ra làm ảnh hưởng đến sức khỏe cũng như hạnh phúc gia đình!
